Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa polegają na zbyt wczesnym zużyciu tkanek tworzących funkcjonalne połączenia kostnych elementów kręgosłupa, czyli krążków międzykręgowych (spondyloza, spondylosis deformans) oraz drobnych stawów międzykręgowych (właściwa spondyloartroza, spondyloarthrosis deformans).
Najczęściej postacie te występują równocześnie. Proces zwyrodnieniowy może występować w odcinku:
Ponieważ schorzenie to w znacznym stopniu jest związane z procesem starzenia najczęściej występuje w osób w podeszłym wieku, jednak stwierdza się je także u niemal ¼ osób do 40 roku życia.
2. Zmiany zwyrodnieniowe mogą powstawać także w przebiegu różnych chorób, głównie takich jak:
Na skutek zużycia i dehydratacji, czyli odwodnienia, krążki międzykręgowe:
W zaawansowanej postaci dochodzi do powstania niestabilności oraz zniekształceń kręgosłupa.
Rys.1 Spondyloartroza - osteoartroza stawów kregosłupa
Rozwój choroby początkowo jest niedostrzegalny. Gdy proces zwyrodnieniowy jest już zaawansowany pojawia się:
Ból występuje szczególnie na skutek długotrwałego przyjmowania wymuszonej pozycji ciała, po wzmożonym wysiłku lub podczas wykonywani konkretnych ruchów, np. skłonu.
Bóle te mogą nasilać się na skutek zmian pogody oraz ruchu, ustępują lub słabną w spoczynku. Jest to cecha różniąca ból spowodowany zmianami zwyrodnieniowymi od bólu pleców mających inną przyczynę. Ból wywołany uciskiem na korzenie nerwowe ma charakter promieniujący. Objawy te są dość ogólne, jednak w zależności od odcinka kręgosłupa objętego procesem zwyrodnieniowym obraz chorego może znacznie się różnić.
Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa najczęściej lokalizują się w odcinku lędźwiowym, co klinicznie nazywane jest spondyloartrozą lędźwiowego odcinka kręgosłupa (spodnyloarthrosis lumbalis). Jednostka ta najczęściej występuje u mężczyzn, wykonujących ciężką pracę związaną z podnoszeniem ciężkich przedmiotów, jednak z racji obciążeń jakim poddawany jest lędźwiowy odcinek kręgosłupa (zwłaszcza podczas podnoszenia z ziemi ciężaru z pozycji z wyprostowanymi kolanami) może ona występować także u innych osób.
Zmiany zwyrodnieniowe lędźwiowego odcinka kręgosłupa obserwuje się u co czwartej osoby po 40 roku życia. Jednak należy pamiętać, iż widoczne na zdjęciu radiologicznym zmiany, nie zawsze muszą dawać objawy bólowe.
Pacjenci ze spondyloartrozą lędźwiowego odcinka kręgosłupa najczęściej skarżą się na bóle krzyża, które często powodują dolegliwości promieniujące do kończyn dolnych, osłabienie mięśni na skutek podrażnienia lub ucisku korzeni nerwowych lub rdzenia kręgowego. Ból kręgosłupa najczęściej promieniuje do pośladka lub wzdłuż kończyny dolnej aż do stopy. Obserwuje się także nadmierne, obronne napięcie mięśni przykręgosłupowych oraz spłaszczenie lordozy lędźwiowej. Czasami występują także objawy o typie mrowienia lub drętwienia.
U niektórych chorych ze spondyloartrozą występuje także proces zapalny innych narządów, najczęściej tęczówki oczu (iritis), które powoduje ból i zaczerwienienie oczu.
Spondyloartroza (artroza kręgosłupa), jak każdy proces zwyrodnieniowy ma charakter postępujący, nie można go zatrzymać, ale można spowolnić jego przebieg i łagodzić spowodowane nim skutki.
mgr Monika Musialik-Skinderowicz
Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach kierunku Fizjoterapia.